فیروزه کوبی یکی از انواع صنایع دستی ایران بوده که برای اولین بار، قریب به شصت سال پیش، در خطه هنرمند پرور خراسان شمالی ساخته و پس از آن به اصفهان برده شد و در آنجا به گونه ای، تکمیل شد. به طوری که امروزه اصفهان به مهد تولید صنایع دستی فیروزه کوب بدل شده است. با وجود اینکه بر خلاف سایر صنایع دستی کشور عزیزمان ایران، تنها کمی بیش از نیم قرن از زمان ابداع این هنر گذشته است، هنر فیروزه کوبی، توانسته نظرات بسیاری را به سمت خود جلب کرده و طرفداران بیشماری در چه در سراسر ایران و چه در نقاط مختلف جهان کسب نماید؛ بزرگترین دلیل این استقبال عظیم را میتوان برخورداری این آثار از زیبایی و گیرایی هرچه تمام‌تر، به عنوان سمبلی از کشور ایران عنوان نمود. همین خیل عظیم طرفداران این هنر و به طور کلی هنر دوستانی که در جای جای این مرز و بوم زندگی میکنند، سبب شده تا گروه صنایع دستی اریسا مطلبی در رابطه با چگونگی خرید صنایع دستی فیروزه کوب، و راههای تشخیص محصولات فیروزه کوب اصل و مرغوب تهیه کرده و خدمت شما عزیزان ارائه نماید؛ امیدواریم این مطالب در راستای خرید صنایع دستی فیروزه کوبی ، موثر واقع شود.
فهرست مطالب
راهنمای انتخاب و خرید محصولات فیروزه کوبی:
برای تاثیر هرچه بیشتر نکاتی که در ادامه من باب راهنمای خرید صنایع دستی فیروزه کوبی آورده خواهد شد، لازم است ابتدا به صورت مختصر با هنر فیروزه کوبی آشنا شوید؛ در تعریفی کوتاه و البته جامع، هنر فیروزه کوبی را میتوان این‌چنین معرفی نمود: “هنر انتخاب و کنارهم نشاندن قطعات کوچک سنگ فیروزه به صورت موزاییکی،بر روی اجسام پایه از پیش ساخته شده، ازجنس فلزات مختلف نظیر نقره، برنج، برنز و عموما مس، فیروزه کوبی گفته می‌شود.” پس از ساخت شمای کلی ظروف فیروزه کوب، محصول تولید شده، نهایتا به وسیله یک لایه لعاب پلی استر پوشانده می‌شود.
فیروزه کوبی نیز همانند سایر صنایع دستی، از استانداردها و ویژگی های بخصوصی پیروی می‌کند؛ هنگام خرید صنایع دستی فیروزه کوبی، این استانداردها میتواند ملاکی برای تشخیص مرغوبیت یا عدم مرغوبیت این محصولات به شمار روند. کیفیت و مرغوبیت محصولات فیروزه کوب، بسته به کیفیت ساخت، درجه مرغوبیت مصالح به کار رفته در ساخت این آثار (که شامل جسم زیرساخت، سنگ فیروزه به کار رفته در تولید آن و… می‌شوند)، متغیر بوده و از نوع بی کیفیت تا مرغوب را شامل می‌شود. استفاد از سنگ قیمتی فیروزه، جهت ساخت محصولات فیروزه کوب سبب شده تا خرید صنایع دستی فیروزه کوبی، نسبت به دیگر انواع صنایع دستی، نیازمند دقت و حساسیت بیشتری باشد.
تشخیص اصل بودن فیروزه:
همان‌طور که در بالا به آن اشاره کردیم، یکی از نکات لازم جهت تشخیص مرغوبیت آثار فیروزه کوب و خرید محصولات فیروزه کوبی اصل ، بررسی مرغوبیت مواد و مصالح به کار رفته در ساخت آنها به شمار می‌رود. یکی از مهمترین مصالح به کار رفته در تولید صنایع فیروزه کوب، سنگ های فیروزه هستند؛ این سنگ ها به تنهایی میتوانند نقش بسزایی در کیفیت و مرغوبیت این آثا ،ایفا کنند؛ همین موضوع سبب شده تا تشخیص سنگ فیروزه اصل و مرغوب را یکی از نکات لازم جهت خرید صنایع دستی فیروزه کوبی مرغوب، به شمار آوریم.
تشخیص سنگ فیروزه مرغوب برای عموم مردم، کاری نسبتا دشوار و پیچیده به شمار می‌رود. ولی ما در این قسمت، قصد داریم نکات ساده و کلیدی جهت تشخیص سنگ فیروزه اصل، ارائه کنیم. اولین و راحت‌ترین راه برای تشخیص اصل بودن سنگ فیروزه، درخواست شناسنامه سنگ و بررسی آن می‌باشد. در صورتی که محصول مورد نظر شما فاقد شناسنامه بود، می‌توانید از راهه ای دیگری که در ادامه به آن اشاره می‌شود، کمک بگیرید. زمانی که قصد خرید صنایع دستی فیروزه کوبی را دارید، بهتر است با اجازه فروشنده، کمی از لعاب پلی استر موجود بر روی اثر را تراشیده و با یک شئ نوک تیز، مانند سوزن یا سنجاق، سعی کنید بر روی سنگهای فیروزه به کار رفته در محصول، خراش ایجاد کنید؛ در صورت اصل بودن سنگ، هیچ اثری از خط و خش بر روی سنگ باقی نخواهد ماند. همچنین سنگ فیروزه اصل، قادر به خط انداختن بر روی شیشه خواهد بود. یکی دیگر از راه های تشخیص مرغوبیت سنگ فیروزه به کار رفته در محصولات فیروزه کوب، قرار دادن سنگ فیروزه در مجاورت شعله آتش(مانند شعله شمع و کبریت) می‌باشد؛ سنگ فیروزه اصل به هیچ وجه در اثر حرارت شعله آتش، تغییر رنگ نخواهد داد. بررسی رنگ و رگه های سنگ فیروزه جهت تشخیص اصل بودن آن، میتواند راهی موثر برای خرید صنایع دستی فیروزه کوب مرغوب و با کیفیت به شمار رود؛ فیروزه اصل طیف رنگی آبی تا سبز را شامل شده و دارای رگه هایی درشت و تیره رنگ است. البته فیروزه درجه یک نیشابور کاملا آبی رنگ و فاقد رگه می‌باشد.
برای مشاهده قیمت محصولات فیروزه کوبی ما، از صفحه صنایع دستی فیروزه کوبی دیدن فرمایید.
تغییر رنگ سنگ های فیروزه بی کیفیت و تقلبی، با قرار گرفتن در معرض نور خورشید حتی به مدت محدود، کاملا واضح و قابل مشاهده می‌باشد؛ این در حالی است که رنگ سنگ فیروزه اصل در مجاورت نور خورشید، همچنان ثابت و بدون تغییر خواهد ماند. از آنجا که سنگ فیروزه از جمله سنگ های قیمتی به شمار می‌رود، تشخیص اصل بودن آن، کمک بزرگی در راستای خرید صنایع دستی فیروزه کوب اصل و مرغوب، محسوب خواهد شد.
مرغوب ترین نوع سنگ فیروزه از معادن نیشابور به دست می‌آید. ولی متاسفانه، امروزه افراد سودجو، از سنگ های فیروزه کرمان که کیفیت پایین تری دارند، یا حتی سنگ های مصنوعی و پلاستیکی، در تولید محصولات فیروزه کوب استفاده کرده و با نام سنگ نیشابور به فروش می‌رسانند.
به شما پیشنهاد میکنیم، مطلب تشخیص ظروف فیروزه کوبی اصل از تقلبی را در وبلاگ ما مطالعه فرمایید.
بررسی مرغوبیت جسم زیرساخت:
آماده سازی شئ زیر ساخت، اولین مرحله برای تولید محصولات فیروزه کوب به شمار می‌رود؛ همان‌طور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، اجسام زیرساخت، در هنر فیروزه کوبی از فلزاتی نظیر برنج، برنز، نقره، مس و… ساخته می‌شوند. ولی فیروزه کاری بر روی زیر ساختهای مسی، نسبت به دیگر انواع زیر ساخت، از محبوبیت و به تبع آن رونق بیشتری برخوردار است. به طوری که اکثر قریب به اتفاق محصولات فیروزه کوب موجود در بازار، از جنس مس هستند. ما نیز در این مقاله، مبنای جنس زیر ساخت را بر مس قرار داده و روشهای تشخیص مرغوبیت اجسام مسی را راهی برای خرید فیروزه کوبی عنوان خواهیم کرد.
فلز مس اصل، دارای رنگ قرمز بوده که در نور، تلالو خاص و خیره کننده ای دارد. وجود رنگ زرد مایل به قهوه ای در اجسام مسی، خبر از ترکیب فلز برنج با مس داده که نشانه ای از کیفیت پایین اشیاء می‌باشد. اجسام مسی مرغوب، دارای ظاهری صاف، یکنواخت و کاملا یکدست بوده و هیچگونه فرورفتگی، برآمدگی، سوراخ و یا پوسته پوسته شدنی در سطوح آن دیده نمی‌شود. بررسی لبه های اجسام مسی، یکی دیگر از راه های تشخیص مرغوبیت اشیاء مسی جهت خرید صنایع دستی فیروزه کوبی با کیفیت، به شمار می‌رود؛ فرآیند خم کاری، در لبه های ظروف مسی اصل، کاملا یکدست و بدون مشکل صورت گرفته است. همچنین در صورتی که آثار چکش کاری بر روی ظرف مسی مورد نظر شما قابل مشاهده است، میبایست به نحوه چکش کاری آن توجه کافی داشته باشید. چکش کاری در ظروف مسی اصل و مرغوب، در یک ردیف و به صورت منظم و ریز انجام شده است.
برای استحکام بیشتر، جلوگیری از تولید مواد مضر فلز مس و ممانعت از واکنش غذاها با ظروف مسی، داخل آنها را قلع اندود میکنند. وجود لایه قلع کاملا سفید، درخشان، براق و فاقد هرگونه لکه تیره، نشان دهنده کیفیت بالای ظروف مسی است. بررسی تناسب رعایت شده میان حجم و وزن ظروف مسی، از دیگر راه های بررسی کیفیت ظروف مسی زیرساخت، جهت خرید صنایع دستی فیروزه کوبی مرغوب به شمار می‌رود؛ عدم رعایت تناسب میان حجم اجسام مسی با وزن آنها، خبر از ضخامت پایین ورق مس به کار رفته در ساخت آن اجسام داده و کیفیت بسیار پایین را به دنبال خواهد داشت. ضخامت مس و به تبع آن وزن اجسام مسی بسته به کاربرد آنها متفاوت است. ولی به صورت کلی میتوان گفت، ضخامت اجسام مسی باید در حدی باشد که با یک ضربه کوچک تغییر فرم ندهند.
استفاده از آهنربا و گوش دادن به صدایی که هنگام ضربه زدن به ظروف مسی تولید می‌شود نیز میتواند راهی برای تشخیص اصل یا تقلبی بودن اجسام مسی به شمار رود. آهنربا به ظروف مسی اصل نخواهد چسبید. همچنین صدایی که در اثر ضربه زدن به ظروف اصل مسی برمی‌خیزد، بر خلاف نوع تقلبی آن، صدایی بسیار ضعیف و بم خواهد بود. در صورتی که شما قادر به شناسایی ظروف و اجسام مسی مرغوب و با کیفیت باشید، نصف بیشتر راه را برای خرید صنایع دستی فیروزه کوبی اصل و مرغوب، پیموده اید.
بررسی نحوه چیدمان سنگهای فیروزه بر روی محصولات فیروزه کوبی:
سنگ های فیروزه ای که برای ساخت محصولات فیروزه کوب مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید پیش از نصب و چسباندن بر روی ظرف زیر ساخت، شسته شده، سپس بر اساس شکل، رنگ و اندازه خود، مورد استفاده قرار بگیرند؛ هرچه اندازه و شکل سنگ های به کار رفته در محصولات فیروزه کوب به یکدیگر نزدیک‌تر بوده و با حداکثر نظم و حداقل فاصله کنار یکدیگر چیده شده باشند، به طوری که کمترین میزان لاک پر کننده فضای بین سنگ ها قابل رویت باشد، نشان دهنده مرغوبیت هرچه بیشتر آثار فیروزه کوب بوده و نکته مثبتی جهت خرید فیروزه کوبی به شمار می‌رود.
نکات کلیدی جهت خرید فیروزه کوبی:
همان‌طور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، بررسی مرغوبیت سنگه ای فیروزه به کار رفته در ساخت آثار فیروزه کوب، یکی از مهمترین گام ها در راستای خرید صنایع دستی فیروزه کوبی مرغوب به شمار می‌رود؛ علاوه بر این موضوع، نکات دیگری را میتوان جهت خرید این محصولات مورد بررسی قرار داد، این نکات شامل موارد زیر می‌شود:
- صاف و یکدست بودن سطح کار
- کیفیت و نوع لعاب به کار رفته در محصولات فیروزه کوب و از آن مهم‌تر، شیوه لعابکاری این محصولات، تاثیر بسزایی در کیفیت آثار فیروزه کوب خواهد داشت؛ لعاب این محصولات میبایست تمام سطوح اثر را به طور کامل پوشش داده باشد.
- یکنواختی ضخامت جسم زیر ساخت در تمام سطوح
- پرداخت نهایی محصول باید به گونه ای صورت گیرد که هیچ گونه بیرون زدگی، فرورفتگی و برآمدگی در سطح محصول خود نمایی نکرده و آثاری از خط و خش ناشی از سمباده، بر روی محصول به چشم نخورد.
- تنوع رنگ بیشتر سنگهای فیروزه به کار رفته در ساخت صنایع فیروزه کوب، نشان دهنده اصل و مرغوب بودن محصول است. این در حالی است که سنگ های فیروزه تقلبی، همگی دارای رنگ یکسان هستند.
قیمت ظروف فیروزه کوبی:
یکی دیگر از مسائل حائز اهمیت در مقوله راهنمای خرید فیروزه کوبی، بحث قیمت این آثار است. همان‌طور که میدانید نوسانات بازار به گونه ای است که نمیتوان قیمت ثابتی را برای محصولات فیروزه کوب در نظر گرفت؛ به طور کلی قیمت آثار فیروزه کوبی شده بسته به ویژگی های اثر نظیر نظم و دقت به کار رفته جهت ساخت محصول، مشخص بودن یا نبودن لاک سیاه بین سنگ ها، چیدمان ظریف سنگ ها کنار یکدیگر، سمباده کشی ظریف، صحیح و اصولی بخش فیروزه کوب شده، میزان درخشش محصول، صاف و یکدست بودن تمام سطح کار، سایز ظرف، میزان و نوع فیروزه های به کار رفته در ساخت محصول و… متغیر است.