آشنایی با صنایع دستی استان خراسان رضوی

زمان مطالعه: 7 دقیقه
آشنایی با صنایع دستی استان خراسان رضوی
در این مقاله میخوانید

خراسان، نگین ایران

استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران قرار گرفته و یکی از مهمترین مراکز و خاستگاه‌های تمدن ایرانی به شمار می آید.دلیلی که موجب شده است این استان، خراسان رضوی نام نهاده شود قرار گرفتن مرقد مطهر حضرت علی بن موسی الرضا «ع» در مرکز آن می باشد که موجب شده است هر ساله تعداد زیادی از زائران ایرانی و خارجی به این شهر سفر کنند.

جغرافی دانان باستانی، ایران را به هشت بخش تقسیم کرده اند که خراسان‌ مهم‌ترین، بزرگترین و شکوفا ترین این اقسام بوده است و در طول تاریخ اقوام مختلفی همچون کردها، ترکمن ها، اعراب و افغان ها این منطقه را دستخوش تغییراتی کرده‌اند.

برخی از صاحب نظران و پژوهشگران معتقدند که بررسی آثار حیات انسان ها در این منطقه نشان دهنده‌ی قدمتی در حدود ۸۰۰۰ سال می باشد و در واقع از دوران پارینه سنگی قدیم مردمانی در این منطقه سکونت داشته اند.

صنایع دستی خراسان رضوی

خراسان رضوی از جمله شهرهایی است که جذابیت های گوناگونی همچون اماکن مذهبی و تاریخی در کنار صنایع دستی مختلف و گوناگون دارد. در این استان بیش از ۳۰ نوع صنایع دستی تولید و عرضه می‌شود که خراسان را به یکی از غنی ترین استان‌ها در زمینه ی فرهنگ و هنر تبدیل کرده است.

این استان شامل طیفی از صنایع دستی سنگی است که منحصراً به آن تعلق دارد و تولید آن به صورت حرفه ای در خراسان رضوی انجام میشود.

سنگ‌های قیمتی در این منطقه شهرتی جهانی دارد و وجود معدن سنگ های قیمتی‌تاثیر ویژه‌ای در شکل‌گیری صنایع دستی این منطقه، به ویژه صنایع دستی سنگی آن دارد. برخی از مهمترین صنایع سنگی خراسان شامل فیروزه تراشی، هرکاره تراشی، حکاکی‌و قلم زنی روی سنگ می باشد.

جالب است بدانید که شهر مشهد از طرف سازمان جهانی  صنایع دستی به عنوان شهر جهانی «گوهر سنگ ها» نام گرفته و دارای ۲۲ سنگ قیمتی و نیمه قیمتی میباشد.

خراسان رضوی در زمینه های مختلف صنایع دستی فعالیت می کند که در ادامه با برخی از آنها بیشتر آشنا می شویم.

قالی بافی

از جمله پر اهمیت ترین و برجسته ترین صنایع دستی خراسان رضوی که قدمتی در حدود پنج سده دارد؛ میتوان به قالی بافی اشاره کرد که علاوه بر شهر مشهد در شهرهای دیگر این استان مانند: کاشمر، طبس، نیشابور و سبزوار رواج دارند و عده زیادی از طریق آن کسب درآمد می‌کنند.

مردمان این منطقه در قالی بافی از دو نوع گره فارسی (محلی) و ترکی (تبریزی) استفاده می کنند که دلیل آن مربوط به دو دوره‌ی مختلف که قالی بافی در خراسان رضوی اوج گرفته است؛ می باشد.

اگر به مشهد رفته باشید و از قالی های بومی آن بازدید کرده باشید قطعاً رنگ لاکی زمینه با نقش های ترنج و لچک و حاشیه‌ی لاجوردی که جلوه و زیبایی خاصی دارد؛ توجه شما را جلب کرده است. جالب است بدانید که در قرن ۱۹ و ۲۰ محبوبیت قالی مشهد به حدی رسید علاوه بر استفاده در داخل کشور به سایر کشورهای خارجی نیز صادر می‌شد.

سفالگری

سفالگری هنری است که مدتی بعد از حیات بشر به کار گرفته می شده؛ اما در خراسان رضوی قدمتی در حدود پنج هزار سال دارد. این هنر در طول سالیان دراز دست خوش تغییراتی شده که موجب خلق آثاری ارزنده و چشم‌نواز گشته است. سفالگری از گذشته تا به امروز پاسخگوی بسیاری از نیازهای بشر بوده است.

نیشابور یکی از شهرستان های خراسان رضوی است که در دوران شکوفایی اسلام یکی از مراکز بزرگ سفالگری، کوزه گری و صنایع وابسته به شمار می رفته است. سفالگری نیشابور علاوه بر تنوع در تکنیک‌های ساخت دارای خلاقیت در طراحی نقش های مختلف و خوشنویسی می‌باشد.

سده سوم و چهارم هجری دوران طلایی هنر سفالگری در نیشابور بوده است و نیشابور مهم‌ترین مرکز هنر و صنعت سفالگری در ایران و خراسان رضوی به شمار می آمده است. هنر مردمان نیشابور در زمینه سفالگری دنباله‌رو هنر دوره ساسانی می باشد.

بهره گیری از طیف های رنگی گرم و شاد و نقش‌های سنتی باعث رونق گرفتن هنر سفالگری شده است. «سفالگری از دیرباز تا کنون یکی از مهم‌ترین سوغات مشهد به شمار می آمده است.»

نمد مالی

نمد پارچه‌ای است که برای تهیه آن مانند سایر پارچه ها عمل بافتن انجام نمی‌شود و در واقع با ایجاد رطوبت، فشار و حرارت الیاف پشمی در هم تنیده می شوند و نمد شکل می گیرد.

برای تهیه نمد از پشم گوسفند، صابون و زرده‌ی تخم مرغ بهره می گیرند. این پارچه در برخورد با آتش نمی سوزد و همچنین عایق بسیار خوبی برای فصول گرم و سرد سال می باشد؛ چراکه امکان عبور رطوبت از آن وجود ندارد. نمد جزء قدیمی ترین و کهن ترین روش های نساجی در خراسان رضوی به شمار می آید و محصولات نمدی تولید شده استفاده های گوناگونی همچون زیر انداز،  تن پوش، کلاه های سنتی و . . . دارد.

روستای سرغایه در ۵۰ کیلومتری شهر مشهد از جمله روستاهایی است که در زمینه‌ی صنعت نمد مالی فعالیت ویژه‌ای داشته است و در گذشته دارای ده ها کارگاه نمد بافی‌ و در حوزه‌ی تولید نمد مشهور بوده است. اما امروزه بیشتر از ۵۰ درصد این کارگاه ها تعطیل شده و نمد مالی گام در مسیر فراموش نهاده.

شعربافی

به موی انسان یا حیوان شعر گفته می شود. شعر بافی نوعی پارچه است که با موی حیوانات یا ابریشم بافته می شود‌ و به دو شیوه‌ی میله ای و ساده انجام می پذیرد. شعر ساده بیشتر به رنگ های زرد، بادمجانی، مشکی، زرشکی، بنفش و سبز می باشد. با استفاده از این صنعت محصولاتی همچون حوله، بقچه، چادرشب و . . ‌. تولید می شود. این هنر اصیل و ارزشمند که با نام دست بافی نیز شناخته می شود در خراسان رضوی از گذشته های دور به عنوان یکی از مشاغل و هنرهای دستی ارزشمند به حساب می آمده؛ اما امروزه با کاهش تعداد کارگاه‌های فعال در این زمینه این هنر نیز مانند نمدمالی در در آستانه فراموشی قرار گرفته است. شعربافی در تربت حیدریه و سبزوار به صورت خانگی و یا کارگاهی بافته می شده است و زیر مجموعه هایی از جمله فرت بافی، ابریشم بافی و برک بافی داشته است.

اگر سفری به خراسان رضوی داشتید؛ تهیه‌ی شعربافی به عنوان سوغات می تواند انتخاب بسیار مناسبی باشد. چرا که علاوه بر هدیه دادن محصولی ارزشمند و چشم‌نواز به رونق دوباره این صنعت رو به فراموشی کمک شایانی کرده اید.

فیروزه تراشی

فیروزه نیشابور از مرغوبترین و با ارزش ترین فیروزه های جهان به شمار می آید و با قدمتی در حدود ۴۵۰۰ سال شهرتی جهانی دارد.

مشاهده محصولات : محصولات میناکاری

فیروزه تراشی نیز در خراسان رضوی قدمتی بسیار طولانی دارد. قدیمی ترین فیروزه‌ی تراش خورده از کنار یک اسکلت در منطقه‌ای به نام غار زاک کشف شده است.

علاوه بر اینکه استان خراسان رضوی مرغوبترین فیروزه ها را درون خود جای داده؛ دارای ارزشمند ترین و با کیفیت ترین محصولات فیروزه تراشی در دنیا نیز می باشد. افراد حرفه‌ی فیروزه تراشی را نسل به نسل به فرزندان خود می آموزند و این هنر کسب و کار خانوادگی بسیاری از ساکنان این منطقه است.

هنر فیروزه تراشی خراسان

سنگ تراشی

از جمله صنایع دستی و فعالیت های هنری استان خراسان رضوی سنگ تراشی است که قدمتی دیرینه دارد. داشتن کوه‌های مناسب در اطراف شهر مشهد یکی از مهمترین دلایلی است که این صنعت دستی در این منطقه شکل گرفته است هنرمندان فعال در زمینه سنگ تراشی همواره مواد اولیه مورد نیاز خود را در دسترس دارد که شامل سنگی به نام سرپانتین میشود. جنس این سنگ از از مواد آذرین و سیاه رنگ می باشد. از جمله ویژگی های این سنگ می توان به مقاومت در برابر آتش اشاره کرد که در تولید محصولاتی همچون هاون، مجسمه های سنگی، قابلمه و ظرف دیزی کاربرد دارد.

سنگ تراشان در بازار مشهد یک راسته دارند شما می توانید به هنگام بازدید از این شهر به راسته ی آنها که جای ویژه‌ای هم دربازارمشهد دارد بروید.

ظروف سنگی خراسان

گلیم بافی

گلیم بافی یکی از دست بافته های داری محسوب می شود که در استان خراسان رضوی همچون قالی بافی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. مردم یکی از شهرستان های این استان به نام خواف، در گلیم بافی به صورت حرفه ای مشغول به کار هستند. بافت گلیم شغل بسیاری از زنان شهرستان خواف و منبع درآمد آنها می باشد.

برای بافت گلیم چهار نوع دستگاه گلیم ساده باف، گلیم چرخی باف، جاجیم بافی و گلیم سوزنی موجود می باشد.

در سال های اخیر از گلیم بافی استفاده‌های گوناگونی می شود و در زمره ی آن دسته از صنایع دستی‌ای قرار دارد که با ایجاد خلاقیت جانی دوباره گرفته و همچون گذشته پرطرفدار شده است.

پوستین دوزی

 از جمله روش های اولیه که انسان های نخستین برای گرم کردن خود به کار برده اند استفاده از پوست حیواناتی بود که شکار می کردند که امروزه به هنر پوستین دوزی معروف شده است.

خراسان رضوی در زمینه‌ی تولید محصولات پوستین دوزی جایگاه ویژه‌ای داشته است و محصولات تولیدی آن از ارزش بالایی برخوردار می باشد .امروزه در طرقبه و شاندیز با استفاده از این هنر محصولاتی همچون پالتو، جلیقه، کلاه، پاپوش، دستکش، سجاده و . . .تولید می شود.

هنر پوستین دوزی خراسان

سخن پایانی

در این مطلب سعی داشتیم که شما را با صنایع دستی ارزشمند استان خراسان رضوی آشنا و از ارزش و اهمیت آن آگاه سازیم. همانطور که در مطالب مطالعه کردید بسیاری از این صنایع دستی نفیس گام در مسیر فراموشی نهاده اند و کارگاه‌های تولیدی آن بسته شده است. امید است که با توجه و حمایت مردمان ایران زمین به این صنایع دستی از  فراموشی آنها جلوگیری شود و این صنایع نسل به نسل به آیندگان منتقل گردد.

شرکت صنایع دستی اریسا در زمینه بسته‌بندی صنایع دستی فعالیتی حرفه‌ای دارد. این شرکت با هدف ترویج استفاده از صنایع دستی ارزشمند ایرانی پایه گذاری شده و تا به امروز توانسته اعتماد بسیاری از مشتریان خود را جلب و در این زمینه موفق عمل کند.

امیدواریم شما نیز ما را در این هدف ارزشمند و بزرگ همراهی کنید.

شما می توانید برای مشاهده‌ی محصولات اریسا به سایت اینترنتی آن مراجعه و به راحت ترین شکل ممکن محصول خود را خریداری نمایید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

محصولات پیشنهادی برای شما

مطالب مرتبط
معرفی ست گلدان فیروزه کوبی
معرفی 6 ست هدیه گلدان فیروزه کوبی زیبا برای هدیه دادن
زیباترین دیزاین ها برای چیدن سفره هفت سین در دفتر کار
زیباترین دیزاین‌ ها برای چیدن سفره هفت سین در دفتر کار + معرفی پنج ست هفت سین زیبا برای هدیه به کارمندان
آداب و رسوم و سنت های هدیه دادن در سرتاسر جهان
آشنایی با سنت‌های هدیه دادن در سراسر جهان
ایده خرید هدیه عید نوروز برای عروس
16 ایده خرید هدیه عید نوروز برای عروس
هدیه برای همسر عاشق قهوه
برای کسی که عاشق قهوه‌ است، چه کادویی بخریم؟
سبد خرید
ورود

هنوز حساب کاربری ندارید؟

فروشگاه
علاقه مندی ها
0 موارد محصول
حساب کاربری من