عبا بافی، هنر اصیل و رو به فراموشی

صنایع دستی ایران نشان از فرهنگ کهن مردم این سرزمین دارد و میتواند تاریخ و هنر دست فوق العاده ی ایرانیان را به نمایش بگذارد و ذوق هنری این مردمان را از تمدن های نخستین تا کنون را به رخ جهانیان بکشد.

اما متاسفانه سالهاست که با پیشرفت صنعت، برخی از زیر شاخه های این هنر ارزشمند به حاشیه رفته و جایگاه واقعی خود را از دست داده است. امروز بیشتر از هر زمان دیگری صنایع دستی نیازمند به حمایت و احیای دوباره است.

استفاده از محصولات اصیل صنایع دستی در طراحی و چیدمان خانه، موجب ایجاد حس زیبایی شناسی و البته حفظ تاریخ، فرهنگ و هنر ایران زمین میشود. از این رو‌ شرکت صنایع دستی اریسا در جهت ترویج فرهنگ استفاده از صنایع دستی ایرانی و اجتناب از هدیه دادن کالاهای خارجی تلاش مؤثری میکند و توانسته با خلاقیت در بسته بندی و ارائه ی پک های کاربردی از صنایع دستی با قیمت مناسب کمک زیادی به رونق دوباره و استفاده از این محصولات شکیل و با ارزش  کند.

اگر شما نیز به دنبال هدیه ای ارزشمند برای عزیزانتان هستید حتماً از سایت اریسا بازدید نمایید چرا که هدیه دادن صنایع دستی مناطق مختلف کشور عزیزمان در بسته بندی های زیبا و شکیل می تواند انتخاب مناسبی باشد و هر فرد ایرانی را به وجد بیاورد، این کار علاوه بر حمایت از هنرمندان زحمت کش ایرانی موجب رشد اقتصادی، اشتغال زایی و توسعه ی فرهنگ و تاریخ سرزمین مان می شود.

در ادامه در رابطه با یکی از همین صنایع دستی ارزشمند که رو به فراموشی رفته و استفاده از آن در زندگی ما کمرنگ شده صحبت میکنیم.

عبا بافی، میراثی اصیل و رو به فراموشی

ایرانیان جامه را چیزی فراتر از یک پوشش معمولی برای بدن به حساب می آوردند و عبا که نوعی روپوش بلند و جلو باز بود، یکی از ساده ترین بافته های ایرانی حساب میشد که بدون نقش یا طرح به خصوصی آن را می‌بافتند. عبا نشان دهنده ی منزلت و جایگاه اجتماعی افراد بود و مردان ایرانی آن را بر روی سایر لباس هایشان می‌پوشیدند.

عبا بافی یکی از صنایع دستی ارزشمند ایران است که بیش از ۵۰۰ سال قدمت دارد و از عربستان وارد ایران شده و دچار تغییراتی گشته است.

عبابافی در ایران به عنوان یک هنر دستی مطرح شده است و در مناطق جنوبی و مرکزی ایران پوششی مرسوم بوده است.

امروزه به دلیل تغییر سبک پوشش جوامع و نبود کاربرد تازه برای آن در طول سالیان به فراموشی سپرده شده است و تولید آن به حداقل رسیده. اکنون تعداد کمی از افراد مشغول به عبا بافی می باشند.

از جمله استاد کارانی که عبا بافی را رونق بخشیدند میتوان به استادان: غلام عظیمی، تقیه پریزاد ، ایرج مهدیان، اسدالله یوسفی و ناصر مویدی اشاره کرد.

تولید این صنایع دستی ارزشمند در استان های بوشهر، اصفهان، بهبهان و مشهد صورت می‌گرفته است اما استفاده از آن مختص این استان ها نبوده‌ و در اقصی نقاط کشور از پوشش عبا استفاده می‌شده و این صنایع دستی از این استان ها به سایر استان ها یا روستا های ایران زمین فرستاده می شده است.

در برخی از استان‌ها نیز عبا به عنوان یک لباس استفاده می شده است.

شهر تاریخی بهبهان و تولید عبا

یکی از شهرهایی که از سالیان قبل در آن عبا تولید می شده و امروزه تقریباً به فراموشی سپرده شده است، بهبهان می باشد.

بهبهان در شمال شرقی خوزستان قرار دارد و هم اکنون دارای یازده کارگاه نیمه فعال میباشد‌ و عبای آن در دسته ی با کیفیت ترین عباها قرار می گیرد؛ به طوری که هم‌اکنون بسیاری از روحانیان ایرانی عبای بهبهان را استفاده می کند.

چیزی که سبب شهرت عبای بهبهان شده، کیفیت مواد اولیه به کار رفته در ساخت عبا و شیوه قدیمی بافت آن است.

عبای بهبهان در دو دسته تابستانی و زمستانی قرار می گیرد:

یک عبای نازک به نام حله که در فصول گرم سال به ویژه تابستان مورد استفاده قرار می گیرد و دیگری عبای کلفتی به نام چقه که در فصول سرد سال استفاده می شود.

در بافت این عبا از پشم گوسفندان و شتر که با استفاده از مواد طبیعی مانند پوست گردو، پوست انار و حنا  رنگرزی شده بود استفاده می‌کرده‌اند و برای آهار دار کردن آن از شیره خرما بهره می بردند. این عبا در رنگ های شیری، خرمایی، خاکستری و مشکی بافته می شود.

نایین و عبا بافی

شهرستان نایین در استان اصفهان از جمله مناطقی است که از گذشته دور در آن کارگاه های نساجی دستی وجود داشته. نایین در بافت پارچه های پشمی و کرکی که برای عبا تهیه می‌شده مشهور است.

از میان شهرستان های اصفهان، کوهپایه و نایین تنها دو شهری هستند که عبابافی در آنها قدمت دارد.

عبای نایین، یکی از ساده ترین دست بافته‌های ایرانی است که از کرک شتر، پشم گوسفند و کرک بز تهیه میشود. این عبا پوششی مناسب و بسیار گرم برای فصل زمستان است که در کارگاه های زیرزمینی عبا بافی در دل خاک رس بافته می شود.

در محمدیه نایین که مرکز تولید عبای زمستانی کرک شتری و کرک بز است بیست و سه کارگاه عبا بافی وجود دارد که تنها نیمی از آنها مشغول به فعالیت هستند.

در هر کارگاه عبا بافی نایین، حدود هشت تا ده نفر مشغول به کار بوده اند ولی در حال حاضر، یک تا دو نفر مشغول به کار عبا بافی می باشند.

طریقه ی بافت عبا

سخت ترین مرحله بافت عبا، ریسندگی آن است که به وسیله زنان روستایی و در طول دو تا سه ماه انجام می گیرد. پشم آماده شده برای بافت عبا به استادکار عباباف داده میشود.

بافت عبا بر روی دستگاه ساده چوبی و قدیمی انجام می شود که شامل دو تکه چوب افقی و عمودی و تعدادی شانه و چرخ چوبی است.

در مرحله اول به منظور چله کشی نخ ها، چله را روی این دستگاه سوار می کند و پس از آن، توسط چند ابزار ساده دیگر شروع به بافت عبا در اندازه موردنظر میکنند. به این منظور تارها را به دو گروه تقسیم می شوند و در مرحله پودگذاری ماکو را از لابه لای نخ های تار رد می‌کنند.

در آخر نوبت به دفتین زدن می‌رسد که موجب انسجام پارچه و جداسازی تارها از یکدیگر می شود.

پس از به پایان رسیدن مرحله ی بافت، پارچه را در اندازه های مورد نظر به هم دوخته و عبا آماده می شود. برخی از عبا ها که بزرگتر از حد معمول هستند عبا های صعودی نام دارند.

استفاده از شیوه های قدیمی در عبا بافی

امروزه با استفاده از ماشین آلات صنعتی و دستگاه های به روز و پیشرفته، تولید محصولاتی مشابه صنایع دستی یا جایگزین آن ها امکان پذیر شده به عنوان نمونه می توان با استفاده از ماشین آلات جدید و با سرعت بالا پارچه مورد نیاز عبا را بافت.

اما به نظر شما چرا هنوز افرادی پیدا می شوند که با استفاده از شیوه های قدیمی و دستی به بافت عبا می پردازند؟

شاید باورش برای شما سخت باشد، اما به جرات می‌توان گفت که تا به حال کسی نتوانسته با استفاده از روش های نوین و دستگاه های صنعتی عبایی را تولید کند که کیفیت و زیبایی عبای دستباف را داشته باشد. از این رو هیچ عبا بافی مایل نیست که با استفاده از روش های جدید و کارخانه ای اقدام به بافت عبا کند، چرا که در روش های صنعتی بافت پارچه ها شبکه شبکه و نازک تر می باشد و برای هنرمندان زحمت کش هیچ چیزی به اندازه کیفیت محصولی که تولید می‌کنند اهمیت ندارد و ظرافت خاصی که در تولید عبای دستباف وجود دارد با استفاده از هیچ دستگاه صنعتی قابل اجرا نمی باشد.

همین ظرافت و زیبایی های جزئی، صنایع دستی را از سایر محصولات صنعتی متمایز می سازد و آن را نزد همگان ارزشمند می کند.

این امر تنها درمورد عبا بافی صدق نکرده و زیبایی و ظرافت تمامی محصولات صنایع دستی با هیچ کدام یک از محصولات صنعتی برابری نمی کند و تلاش شرکت اریسا در جهت حمایت از این هنر ارزشمند و هنرمندان مشغول در حوضه ی صنایع دستی است.

بازار هدف عبابافان

عبابافی صنعتی منحصر به فرد است و امروزه که سبک پوشش مردم تغییر کرده است تنها روحانیون در شهرهای مذهبی کشورمان مانند مشهد، قم و شهرهای جنوبی مشتری آن هستند و متاسفانه این هنر ارزشمند توسط سایر مردم مورد استفاده قرار نمی گیرد و جایگاهی ندارد.

محصولات این هنر ارزشمند به کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز صادر می شود و مورد استفاده قرار می گیرد اما به علت عدم وجود حمایت‌های لازم در این زمینه و سختی کار، این شغل از رونق افتاده و به حاشیه رفته است.

ما می توانیم با حمایت از از هنرمندان مشغول در این زمینه و این هنر ارزشمند، به احیای آن کمک کنیم و موجب رونق دوباره‌ی کارگاه‌های عبابافی شویم.

صنایع دستی، هویت هر منطقه

صنایع دستی نشان دهنده هویت و قدمت هر منطقه است؛ این صنایع برای هر دیاری حائز اهمیت بوده؛ توجه به صنایع دستی، فرهنگ و آداب و رسوم مردم هر منطقه میتواند نقش مهمی در احیا و رونق آن صنایع داشته باشد و از فراموشی آن جلوگیری کند.

در این شرایط حساس، وظیفه ما این است که از صنایع دستی منطقه ی خود حمایت کنیم و نگذاریم که مانند هنر عبابافی به فراموشی سپرده شوند ، در همین راستا هدف اریسا توسعه و ترویج فرهنگ استفاده از صنایع دستی ایرانی و نگهداری از اصالت آن است که میتواند گزینه ی مناسبی برای تهیه ی صنایع دستی باشد.